Συνέντευξη στην εκπαιδευτικό Μαρία Σαμουρκασίδου
Το μουσικοαφηγηματικό της ταξίδι γεννήθηκε στα έβδομα γενέθλια της κόρης της… τότε που με το συνεργάτη της, Δημήτρη Τριχάκη, δεξιοτέχνη του λαούτου είχαν την ιδέα να αφηγηθούνε στα παιδιά ένα λαϊκό παραμύθι και να το ντύσουνε με αγαπημένα τραγούδια της παράδοσής μας, δικά τους αγαπημένα, αλλά και της μικρής της κόρης, όπως η Κανελόριζα. Το αποτέλεσμα της ένωσης αυτής ήταν το Μελωμύθι. Κοιτάζοντας τώρα πίσω, η αγαπημένη μουσικοπαιδαγωγός Πέννυ Αβράμπεκη, συνειδητοποιεί την αφέλεια του τότε εγχειρήματος, δεδομένου ότι δεν είχε καμιά συστηματική σπουδή στην αφηγηματική τέχνη, ωστόσο έκανε κάτι που ένιωθε απόλυτα φυσιολογικό: να πει στο παιδί της μια ιστορία. Η Πέννυ Αβράμπεκη μίλησε στο Vaterlo για τη σημασία του λαϊκού παραμυθιού, την σπουδαιότητα της αφήγησης σε συνδυασμό με τη μουσική στην ψυχοσύνθεση των παιδιών, αλλά και για το κατά πόσο το λαϊκό παραμύθι έχει πει την τελευταία του λέξη στην εποχή της τεχνολογίας.
Πώς θα ορίζατε ως έννοια το λαϊκό παραμύθι;
Λαογράφοι και αφηγητές έχουν δώσει πολλούς ορισμούς του λαϊκού παραμυθιού. Για μένα το λαϊκό παραμύθι είναι μια ιστορία που φτιάχτηκε για να ταξιδέψει, δεν ανήκει σε κανέναν και ταυτόχρονα ανήκει σε όλους. Κι αυτό το κάνει πολύτιμο, γιατί είτε μας το αφηγήθηκαν είτε το διαβάσαμε, πήραμε στα χέρια μας τη σοφία, τα μυστικά, τους πόνους και τις χαρές των προηγούμενων παραμυθάδων και καθώς θα το αφηγηθούμε εμείς με τη σειρά μας θα βάλουμε το δικό μας κομμάτι για τους επόμενους κι έτσι θα συνεχίσει το ταξίδι του …το λαϊκό παραμύθι δεν είναι διαχρονικό …είναι ά-χρονο.
Στο σύγχρονο κόσμο της τεχνολογίας, των υπολογιστών, της οθόνης και της έντονης εικόνας, θεωρείτε ότι το λαϊκό παραμύθι έχει πει την τελευταία του λέξη;
Το λαϊκό παραμύθι είτε ως ανάγνωσμα είτε ως αφηγηματικό είδος, έχει την ιδιότητα να ξεπερνά τους περιορισμούς τόπου και χρόνου, αυτό άλλωστε αποκαλύπτεται κι από τις αρχικές φράσεις των παραμυθιών ‘’μια φορά, κι έναν καιρό’’, «ήταν και δεν ήταν». Παράλληλα, σε μια εποχή γρήγορων εικόνων και πλήθους πληροφοριών , το λαϊκό παραμύθι μεταφέρει ένα πολύτιμο παγκόσμιο και οικουμενικό αγαθό, τη σοφία του Ανθρώπου και τη δυνατότητα του να ονειρεύεται δημιουργώντας τις δικές του εικόνες.
Πώς κατορθώνει το λαϊκό παραμύθι να προσελκύσει το αμείωτο ενδιαφέρον των παιδιών και σε ποιο βαθμό το βλέπετε και εσείς προσωπικά στις επισκέψεις σας στα σχολεία;
Οι αφηγήσεις σε ομάδες παιδιών είναι μια μορφή μυσταγωγίας. Το παιδί είναι πάντα πρόθυμο να μυηθεί σ’ αυτή τη μυσταγωγία, να βυθιστεί στο κόσμο του παραμυθιού, να ταυτιστεί με τους ήρωες ,να βιώσει περιπέτειες, να πολεμήσει με δράκους, να μαγευτεί. Το παιδί αδημονεί να φτάσει το παραμύθι στην κορύφωση και στη λύτρωση « ζήσαν αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα». Το μήνυμα αυτό ταυτίζεται με την αισιοδοξία της παιδικής ηλικίας και την ανάγκη του παιδιού να νιώθει ασφαλές στο περιβάλλον του.
Στην αφήγηση ενός λαϊκού παραμυθιού συναντάμε και στοιχεία της λαϊκής παράδοσης. Πόσο εύκολο είναι να γίνουν αντιληπτά αυτά στα παιδιά; Σας θέτουν ερωτήσεις;
Πλήθος λαογραφικών στοιχείων εμφανίζονται μέσα στα λαϊκά παραμύθια, αναφορές σε έθιμα, συνήθειες, αναφορές σε χρηστικά αντικείμενα άλλων εποχών.
Όλα αυτά τα παιδιά τα βιώνουν νοερά καθώς παρακολουθούν και ταυτίζονται πολλές φορές τους ήρωες του παραμυθιού. Πολλές φορές τα συνδέουν με σύγχρονα τους βιώματα με τα οποία βρίσκουν αντιστοιχίες.
Από την άλλη, λέξεις δημώδεις ηχούν στα αυτιά τους ως ‘’μαγικές’’ . Πολλές φορές, αποφεύγω εξαρχής να φανερώσω τη σημασία τους ακριβώς γι’ αυτό το λόγο. Φυσικά, αν κάποιο παιδί ρωτήσει, θα του απαντήσω τη στιγμή εκείνη, το λαϊκό παραμύθι χαρακτηρίζεται από την προφορικότητα και την αμεσότητα.
Η αφήγηση λαϊκών παραμυθιών μπορεί να λειτουργήσει ενισχυτικά και στην παιδική ενσυναίσθηση;
Ο καλύτερος τρόπος για να προσεγγίσουμε ένα λαϊκό παραμύθι είτε ως αφηγητές είτε ως ακροατές είναι μέσω της ενσυναίσθησης. Το παιδί ακολουθεί τον ήρωα σε κάθε βήμα της περιπέτειάς του, αισθάνεται την αδικία που μπορεί να βιώσει, την αποφασιστικότητα που πρέπει να επιδείξει. Τα συναισθήματα στα λαϊκά παραμύθια δεν κατονομάζονται, δεν θα υπάρξει σημείο που να περιγράφει τα συναισθήματα που νιώθει ο ήρωας (θλίψη, φόβος, χαρά). Αυτό ακριβώς μας βάζει στη θέση να ανακαλύψουμε τα συναισθήματα του στην πορεία του μέχρι «να λιώσει σαράντα ζευγάρια σιδερένια παπούτσια».
Τελικά, στους μικρούς ή στους μεγάλους αρέσουν να ακούν παραμύθια;
Το παιδί το βρίσκω πάντα πρόθυμο να αφεθεί στον παραμυθιακό λόγο. Ίσως γιατί ο κόσμος που προσφέρουμε στα παιδιά μας είναι ένας κόσμος φτιαγμένος από τους μεγάλους, υπερβολικά ορθολογιστικός για την παιδική σκέψη, σε αντίθεση με τα παραμύθια όπου η φαντασία, τα εξωλογικά στοιχεία δίνουν στο παιδί την αίσθηση ελευθερίας που χρειάζεται.
Από την άλλη, παρατηρώ τους γονείς που συνοδεύουν το παιδί τους σε μια αφήγηση συχνά να βυθίζονται μέσα σ΄αυτήν. Οι ενήλικες έχουμε θρέψει μέσα μας πολλούς δράκους, έχουμε ανάγκη αυτό το λόγο, τον παραμυθιακό, που θα μας παρηγορήσει και θα μας δείξει ότι ο ήρωας θα σηκωθεί μετά από κάθε πτώση του.
INFO
Η Πέννυ Αβράμπεκη έχοντας σπουδές παιδαγωγικής (απόφοιτος του ΦΠΨ) και μουσικής (ανώτατα θεωρητικά και ακορντεόν) ασχολείται από το 2001 με τα μουσικοπαιδαγωγικά σε παιδικούς σταθμούς, νηπιαγωγεία και δημοτικά. Το παραμύθι αποτέλεσε άλλοτε το πλαίσιο, άλλοτε την αφορμή και άλλοτε τον κορμό των δράσεων που οργανώνει.
Ο Δημήτρης Τριχάκης διαγράφει μια σταθερή πορεία στο χώρο της έντεχνης και παραδοσιακής μουσικής. Με αφετηρία την κλασική κιθάρα και προερχόμενος από ένα περιβάλλον όπου η μουσική παράδοση του τόπου του, της Κρήτης, ηχούσε έντονα, το λαούτο αποτελεί τελικά το μέσο για τα μουσικά ταξίδια του. Μέρος αυτών των ταξιδιών και το “Μελωμύθι”.
Vaterlo 